Demir -Çelik Yan Endüstrisinde Yaşanan İş Kzalarinin Kazazade Yaş Ve Tecrübesi Açısından İncelenmesi

Yaşanan iş kazaları firmanın itibarını zedeleyebilir, üretkenliğini azaltarak iş üzerinde olumsuz etkilere ve ekonomik kayıpların meydana gelmesine sebep olabilir. İş kazası geçiren çalışanlar, rahatsızlık çekmenin yanı sıra geçici veya kalıcı sakatlıklar geçirebilir hatta ölebilirler. Kaza sonucunda kişi çalışma yeteneğini kaybedebileceği gibi, yaşanan iş kazası çalışan ve aileleri üzerinde önemli psikolojik ve sosyal sorunlara sebep olabilir [2, 3, 5, 8].

Kuruluşlar tarafından iş güvenliği önlemlerinin yeterince alınmaması iş kazalarına yol açmaktadır. Yaşanan iş kazaları ise bir takım sorunları da beraberinde getirmektedir. Bu sorunları işçi, işveren ve ülke olarak üç açıdan ele alınabilir. [4]:

a) İşçi Açısından: İşçi üretime direkt katkısı olan bir üretim faktörüdür ve ancak sürekli olarak çalıştığı sürece bir ücret alabilir, geçimini sağlayabilir. İş kazasına uğrayan bir işçi ise üretimden geçici veya sürekli olarak uzak kalacak, belki de hayatını kaybedecektir. Bu durum ise işçiyi ve ailesini psikolojik ve ekonomik açıdan zarara uğratacaktır.

b) İşveren Açısından: İşyerlerinde çalışan tek bir işçinin dahi iş kazası geçirmesi sonucunda; gerek kazaya uğrayan işçinin üretimden geri kalması, gerekse de diğer işçilerin psikolojik açıdan etkilenmesi ile randımanın düşmesi veya iş kazası sonucu makinelerin hasara uğraması ve üretimin durması gibi nedenlerle işyerindeki üretim ve verimlilik olumsuz yönde etkilenecektir.

c) Ülke Ekonomisi Açısından: İş kazaları sonucunda meydana gelen iş gücü ve iş günü kayıpları, işletmenin gördüğü maddi zararlar ve onarım masrafları, işçiye ödenen tazminatlar, tıbbi müdahale ve hastane masrafları, üretimin kısmen veya tamamen durması sonucunda meydana gelen üretim kayıpları, yeni işçi yetiştirmek için harcanan zaman ve eğitim giderleri, iş kazası ile ilgili olarak devletçe yapılan soruşturma masrafları, yaralanan veya sakat kalan işçinin rehabilitasyonu, işçinin bir süre veya tamamen üretim elemanı olmaktan çıkarak tüketim elemanı olması vb. ülke ekonomisini dolaylı ya da dolaysız etkileyen faktörlerdir. Sayılan bu faktörler parasal değerlere çevrildiğinde iş kazaları maliyetinin ne kadar yüksek olduğu ortaya çıkar. Sonuçta bu tip maddi kayıplar ülke ekonomisini dolayısı ile milli refahı etkiler.

İtalya’da, ekonomik faaliyet gruplarını kullanarak ve mevcut yönetimsel verileri analiz ederek tekrarlayan kazaların meydana gelmesinde iş ile ilgili faktörlerin değerlendirilmesi amacı ile bir çalışma gerçekleştirilmiştir. INAIL (Italian Workers’ Compensation Authority)’den elde edilen veriler, 1994 ve 1999 yılları arasında sanayi sektörü ve servis endüstrisinde meydana gelen kazalar ile ilgilidir. Yapılan çalışmada, metal cevheri ve kömür madenciliği, gemi inşaatı, tren yolu teçhizatları imalatı, inşaat, yol ve demiryolu inşaatı, demir-çelik endüstrisi, dökümhane, ağaç işleri yüksek riskli ekonomik faaliyet grupları olarak nitelendirilmiştir [1]. Yaşanan iş kazaları açısından demir çelik endüstrisinin riskli bir sektör olduğu görülmektedir.

2004 yılı SSK verilerine göre ise, Tablo 1’de görüldüğü gibi Demir Çelik Endüstrisinde yaşanan yıllık iş kazalarının toplamı, diğer tüm (gıda, dokuma, inşaat ve madencilik) grupların dörtte birini teşkil etmektedir [7].

Tablo 1. 2004 yılı faaliyet gruplarına göre iş kazaları ve meslek hastalıkları sayısı

Metallere Müteallik Esas Endüstri, Metalden Eşya İmalatı (Makine Hariç) ve Makine İmal ve Tamiratı faaliyet gruplarının toplamı olarak yazılmıştır.

Yapılan bu çalışmada, Karabük ilinde bulunan bazı demir-çelik yan kuruluşlarında meydana gelen iş kazaları, kazazedelerin yaş ve tecrübesi açısından incelenmiş olup, elde edilen sonuçlar paylaşılmıştır.

2. MATERYAL ve METOT

Bu çalışmada, Karabük ili demir-çelik yan endüstrisinde faaliyet gösteren 71 kuruluşta, 2000-2004 yılları arasında meydana gelen 1194 adet iş kazası, kazazedelerin yaş ve tecrübeleri açısından incelenmiştir.

Kaza yapan çalışanların yaşları aşağıda Tablo 2’de görüldüğü gibi gruplara ayrılmıştır. Tablo 2’de 2000-2004 yılları arasında meydana gelen kazaların yaş gruplarına göre kaza sayısı, bu kazaların sebep olduğu kayıp iş günleri ve ortalama kayıp iş günü bilgileri yer almaktadır.

Tablo 2. Meydana gelen kazaların yaş gruplarına göre dağılımı

K.İ.G.: Kayıp İş Günü

Yukarıdaki tablodan da okunduğu gibi yaş arttıkça meydana gelen kaza sayısı azalmakta fakat ortalama kayıp iş günü artmaktadır (Şekil 1).


Şekil 1. Kazaların yaş gruplarına göre dağılım grafiği

Çalışanların tecrübe yılları Tablo 2’deki gibi gruplara ayrılmıştır. Aşağıdaki tabloda, kazaların kazazedenin tecrübe yılına göre kaza sayısı, bu kazalar sonucunda yaşanan kayıp iş günler ve ortalama kayıp iş günleri verilmiştir.

Tablo 2. Meydana gelen kazaların tecrübe yılına göre dağılımı

K.İ.G.: Kayıp İş Günü

Yaş faktöründe olduğu gibi, çalışan kişinin tecrübesi arttıkça yaşanan iş kazası sayısı azalırken ortalama kayıp iş gününün artığı söylenebilir (Şekil 2).

Şekil 2. Yaşanan kazaların tecrübe yılına göre dağılım grafiği

3. SONUÇLAR

Hong Kong inşaat sektöründe çalışan işçilerin, yaş farklılıklarının güvenli davranışlar ve güvenlik performansına etkileri üzerine yapılan çalışmada iş kazalarının eğrisel bir çizgi olarak yaşa bağlı olduğu tespit edilmiştir. Kazalar ilk olarak yaş ile birlikte artış göstermekte ve daha sonra azalmaktadır. İnşaat sektörü ile ilgili olarak yapılan bu çalışmada, yaşlı çalışanların genç çalışanlara göre daha güvenli davranışlar sergiledikleri sonucuna ulaşılmıştır [6].

Demir-çelik yan endüstrisi ile ilgili olarak yapılan bu çalışmada da ilk olarak kazaların yaş ile birlikte artış gösterdiği daha sonra azaldığı tespit edilmiştir. Ek olarak yaş arttıkça meydana gelen kazaların sebep olduğu ortalama kayıp iş gününün arttığı gözlenmiştir. Daha yaşlı çalışanların iş kazaları sonucunda daha uzun süreli iş kayıpları yaşadığı, bir anlamda daha ciddi kazalara maruz kaldıkları söylenebilir.

Aynı şekilde tecrübe arttıkça yaşanan iş kazalarının azaldığı fakat yaşanan ortalama kayıp iş gününün artış gösterdiği tespit edilmiştir.

Sonuç olarak, kuruluşlar tarafından genç ve daha az tecrübeli çalışanların iş güvenliği konusunda daha çok bilgilendirilmeleri, yaşlı ve tecrübeli çalışanlar için daha fazla güvenlik önlemlerinin alınması uygun olacaktır.

4. TEŞEKKÜR

Bu çalışmada Zonguldak Karaelmas Üniversitesi 2003-38-03-09 nolu Bilimsel Araştırma Projesi kapsamında derlenen veriler kullanılmıştır. Çalışma aynı zamanda, Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Makine Eğitimi Anabilim Dalı’nda tamamlanmış olan Yusuf KURTGÖZ’ün yüksek lisans çalışmasından hazırlanmıştır.

5. KAYNAKLAR

[1] A. Bena, C. Mamo, C. Marinacci, O. Pasqualini, A. Tomaino, G. Campo G. Costa “Risk of repeat accidents by economic activity in Italy” Safety Science, vol. 44, 2005, pp. 297-312
[2] E. N. Dizdar, M. Kurt, A. Gümüş “A New Approach to Work Accidents: Danger Decision Tree” International Ergonomics Association, 1st International Conference on Applied Ergonomics (ICAEྜ), 1996, pp. 597-600, İstanbul, Turkey, 21-24 May

[3] E. N. Dizdar “Üretim Sistemlerinde Olası İş Kazaları İçin Bir Erken Uyarı Modeli” Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği Bölümü, (Doktora Tezi), 1998, Ankara

[4] E. N. Dizdar “İş Güvenliği” ABP Yayınevi&Mat-baacılık, 2006, 3. Baskı

[5] J. Sheu, J. Hwang, J. Wang “Diagnosis and monetary quantification of occupational injuries by indices related to human capital loss: analysis of a steel company as an illustration”, Accident Analysis and Prevention, vol. 32, 2000, pp. 435-443

[6] O. Siu, D. R. Phillips, T. Leung “Age differences in safety attitudes and safety performance in Hong Kong construction workers” Journal of Safety Research, vol.3, 2003, pp. 199–205

[7] SSK, “2004 Yılı İstatistikleri”, Sosyal Sigortalar Kurumu, http://www.ssk.gov.tr/, 2006

[8] Y. Kurtgöz “Karabük İli Demir-Çelik Endüstrisinde Meydana İş Kazalarının Bilgisayar Destekli Analizi ve Çözüm Önerileri” Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, (Yüksek Lisans Tezi), 2006, Zonguldak

. . .

İçerik sadece atıfta bulunularak yayınlanabilir: Demir Çelik. Editöryal görüş, yazarın görüşüne aykırı olabilir.