Emniyet Konsepti

• Risklerinizden ne kadar haberdarsınız?
• Emniyet ile ilgili yönetmelikler hakkında bilginiz var mı?
• Herhangi bir kazanın ardından nasıl bir yasal süreç işlediğini öğrendiniz mi?
• Durma sürelerinin daha da azaltılmasını ve makinelerinizin üretim verimliliğinin arttırılmasını nasıl sağlayabilirsiniz?
• Hedefinize erişmek için yaptığınız çalışmalarda en önemli, görünmeyen engel risklerinizdir. Bu riskleri ne kadar biliyorsunuz?
• Bu riskleri nasıl makul seviyelere indirgeyebilirsiniz?

Yukarıdaki sorular risklerinizin, emniyetin, yönetmeliklerin ve yasaların ihmal edilemeyecek kadar önemli olduğunu bir kez daha gösteriyor. Risklerin kabul edilebilir seviyelere indirgenmemesi durumunda; emniyetli bir çalışmadan söz etmemiz mümkün olmadığı gibi yasalarla da sorun yaşanması kaçınılmaz olacaktır.

Emniyetli çalışma bir yönetim sorumluluğudur. Tesisler, ancak emniyetli makinelerin ve bu makinelerde çalışanların üretkenliği ile büyüyebilir. Bu felsefeyi üretimin her aşamasında sindirmiş firmalar, başarının anahtarını elinde tutar.

Tesislerinizde birbirinden bağımsız çalışan ve emniyet çalışması eksik olan sistem ve/veya makineler beklenmedik kazalara neden olabilir.

Riskler sıfırlanamaz. Ancak, bir dizi çalışma ile kabul edilebilir seviyelere indirgenebilir. Önlemlerin alınması ve bu önlemlerin sürdürülür hale getirilmesi de bu çalışmanın birer parçalarıdır. Bu çalışmalar;

• Risk Değerlendirmesi
• Emniyet Konsepti
• Emniyet Tasarımı
• Sistem Entegrasyonu
• Emniyet Doğrulaması

Risk Değerlendirmesi
Emniyet çalışmalarına risk değerlendirmesi yaparak başlanabilir. İşte önce ihtiyacın belirlenmesi gerekmektedir. Yapılacak bir risk değerlendirmesi; olası zararın derecesini azaltacak önlemlerin belirlenmesini sağlar.

Makinelerde doğru ve akılcı emniyet çözümleri kullanılarak, pek çok risk yaşamadan bertaraf edilebilir.

Risk Değerlendirme süreci, ihtiyaçlar göz önüne alınarak emniyet konseptinin oluşturulması ve emniyet tasarımlarının üretilmesi ile doğrudan ilgilidir.

Emniyet Konsepti
Emniyet konsepti; emniyet prosesinde, risk değerlendirmesinden sonraki aşamadır. Mevcut makineler üzerindeki emniyet iyileştirmelerine öncelik vererek, makinenin çalışma ömrünü uzatacak biçimde çözümler önerilebilir. Yeni makineler üzerindeki tehlikeli durumların önceden belirlenmesi, emniyet önlemlerinin entegrasyonunu kolaylaştırır. Dolayısı ile bu durum, (zaman ve malzeme kaynaklarının daha verimli kullanılması ile) makinelerin üretimin maliyetlerinin azaltılmasına olanak sağlar.

Emniyet konsepti; bir işletmede bir arada çalıştırılan makinelerin ya da sistemlerin fonksiyonlarının her birini, bağımsız ve beraber emniyet altına alan çeşitli bileşenlerden oluşur.

Emniyet Konsepti, risk değerlendirmesinde tespit edilen tehlikeler için önerilen çözümleri kullanıcıya ifade etmeyi hedefler. Ancak, muhafaza boyutları, elektrik bağlantıları gibi detay tasarımı içermez. Yani, detay emniyet tasarımı oluşturulmadan önce gerçekleştirilen bir ön hizmettir.

Emniyet Konsepti prosesini şöyle sıralayabiliriz;

• Makineye genel bakış
• Risk değerlendirmesinin gözden geçirilmesi
• Genel risk azaltma
• Tasarım ile risk azaltma
• Muhafazalama ile risk azaltma
• Mekanik konsept
• Emniyet kontrol sistemleri konsepti
• Organizasyonel önlemlerle risk azaltma
• Bilgilendirme ve dokümanlarla risk azaltma
• Eğitimlerle risk azaltma

Tasarım ile risk azaltılabilir. Bu durumda olası tehlikelerin elimine edilebilmesi ya da risklerin minimize edilebilmesi gerekir.

Muhafazalama ile risk azaltma, emniyet konseptinin en önemli bölümüdür. Mühendislik yaklaşımı, emniyet konseptlerini sağlamak için 2 aşamayı içerir.

1. Aşama: Mekanik Konsept; Bu fazda mekanik muhafazalama çözümleri önerilir.

2. Aşama Kontrol Sistem Konsepti; Bu fazda, emniyet bütünlüğünü geliştirmek için ya da mekanik konsept ile ilişkili emniyet çözümleri sağlamak için kontrol sisteminde değişiklikler önerilir.

Mekanik konsept; aşağıdaki korumaları (muhafazalama) kapsar;
• Sabit muhafazalar
• Hareketli muhafazalar
• Ayarlanabilir muhafazalar
• Kilitli ya da kilitsiz bağlantılı muhafazalar

Mekanik konsept; oluşturulurken bazı emniyet mesafeleri göz önüne alınmalıdır. Bunlar;
A Tehlikeli bölgenin yüksekliği
B Koruyucu yapının yüksekliği
C Tehlikeli bölgeye yatay mesafe

Emniyet Kontrol Sistem Konsepti; tüm enerji kaynaklarını, elektrik, pnömatik, hidrolik v.s. kapsar. Genel emniyet konsepti, 2 aşamalı oluşturulmalıdır. Bunlar;
• 1. Aşama: Başlangıç görevleri
• 2. Aşama: Rapor oluşturma

1. Aşama – Başlangıç görevleri
Makinenin kontrol sisteminin bir temel felsefesinin olması önemlidir. Konsepti oluşturan mühendisin makinenin ana yapısını çok iyi anlaması gereklidir. Daha sonra tam ve gerçekçi emniyet kontrol konsepti oluşturulabilir. Bu konseptin, mekanik konsept ile entegrasyonu da önemlidir. Entegrasyona, başlangıç taslak konsepti yeniden incelenerek başlanır. Kontrol sistem konsepti, kontrol fonksiyonu ile bağlantılı tüm mekanik öğeleri kapsamalıdır. Mekanik konsept ile ilişkili kontrol sisteminin uygulanabilirliği yeniden incelenir. Kontrol sistemindeki fiziksel, fonksiyonel ve bütçesel etkiler dikkate alınır.

2. Aşama – Rapor oluşturma
Detay; ışık perdesi, acil durdurma, aktüatörler (tetikleyiciler) v.s. gibi ana emniyet bileşenlerini kapsamalıdır. Bu aşamada, doküman tasarımı yapılmayacak ve komponentlerin şartnamesi ya da teknik detay bilgileri belirlenmeyecektir.

Final olarak risk azaltma çalışmasında aşağıdaki etkenler de dikkate alınmalıdır;

• Organizasyonel Önlemlerle Risk Azaltma
• Bilgilendirme ve Dokümanlarla Risk Azaltma
• Eğitimlerle Risk Azaltma

Emniyet Tasarımı
Tasarıma geçilmeden önce, operasyon, üretim ve bakım sorumluları ile konseptler üzerine mutabakata varılır. Karmaşıklığı önlemek için emniyet konseptleri için versiyon numaraları gerekebilir. Emniyet Konsepti, Emniyet Tasarımını yönlendirmek için çok iyi bir araçtır.

Emniyet tasarımı yapılırken, emniyet fonksiyonlarının gerçekleştirilmesinde kullanılacak komponentlerin ilgili standartlara uygun (sertifikalı) olmasına dikkat edilmelidir.

Böylece tasarım süreci ve sonrasındaki uygulama ve doğrulama kolaylaşmaktadır.

Sistem Entegrasyonu
Tasarıma bağlı kalınarak uygulama gerçekleştirilir. Uygulama sonrası yapılanların ilgili direktiflere ve standartlara uygunluğu, bir başka ekip tarafından bazı testler, simülasyonlar ve kontroller ile doğrulanır.

Tüm bu çalışmalar ile makinelerdeki ya da sistemlerdeki tehlikeli durumlar önceden belirlenir. Belirlenen bu durumlar (kabul edilebilir bir seviyeye kadar) minimize edilir. Bu tehlikelere karşı mekatronik (mekanik, hidrolik, pnömatik, elektrik, elektronik ve yazılım tabanlı) çözümleri içeren bir emniyet konsepti oluşturulur. Kullanıcı ihtiyaçları ve bu konsept göz önüne alınarak bir tasarım hazırlanır.

. . .

İçerik sadece atıfta bulunularak yayınlanabilir: Demir Çelik. Editöryal görüş, yazarın görüşüne aykırı olabilir.